مشاغل آینده رشته حقوق در ایران 

.

.هر دانش آموزی هنگام انتخاب رشته در دوران دبیرستان یکی از دغدغه هایش این است که نتیجه رشته منتخب خود چه می تواند باشد و در آینده در چه حوزه ای می تواند فعالیت نماید ؛ البته این تفکر هنگام انتخاب رشته برای ورود به دانشگاه بسیار بیشتر از قبل شدت می گیرد چرا که تعدد گرایش ها و رشته در دانشگاه به نسبت دوران دبیرستان بسیار بیشتر و تخصصی تر می شود ، یکی از رشته های پر طرفدار بین دانش آموزان دبیرستانی در رشته علوم انسانی ، رشته حقوق می باشد . این رشته مانند پزشکی در تجربی و مهندسی در ریاضی تقریبا پر طرفدار ترین رشته در بین رشته های علوم انسانی می باشد و عموما دانش آموزان رشته علوم انسانی خواستار تحصیل در رشته حقوق می باشند .

اما موضوعی که وجود دارد این است که چه مشاغلی در رشته حقوق وجود دارد ؟ یعنی دانشجو با فارغ التحصیلی در رشته حقوق چه کار هایی می تواند انجام دهد ؟

به صورت تیتر وار این مشاغل عبارتند از وکالت ، قضاوت ، سردفتری ، کارشناس حقوقی ، مشاور حقوقی ، عریضه نویسی ، موسسه داوری ، موسسه حقوقی ، …

.

نهاد  وکالت دادگستری 

.

وکالت در لغت به معنای تفویض و واگذار نمودن است و در اصطلاح حقوقی وکالت عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین ، طرف دیگر را برای انجام امری نایب خود می نماید لذا وکالت دهنده را موکل و وکالت گیرنده را وکیل می گویند .

.

معنی قانونی وکالت

. 

وکالت در ماده قانون 656 قانون مدنی بدین صورت تعریف شده است :

وکالت عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین طرف دیگر را برای انجام امری نایب خود می نماید .

فارغ از تعاریف لغوی و اصطلاحی وکالت که بیان گردید شغل وکالت دادگستری شغلی است که شخصی به عنوان موکل ، وکیل دادگستری را نایب در موضوع و امری می نماید که در محاکم قضایی مطرح است . یعنی طی قرارداد وکالتی که بین وکیل دادگستری و موکل منعقد می گردد وکیل به عنوان نایب موکل به پیگیری ، دفاع ، طرح دعوای احتمالی و … از جانب موکل اقدام می نماید .

.

تاریخچه رشته حقوق و وکالت در ایران 

.

میتوان گفت پیدایش این شغل از زمان شکل گیری زندگی اجتماعی انسان ها در کنار یکدیگر بوده است ، زیرا انسان ها پس از اولین تجربه زندگی احتماعی دریافتند که برای حل اختلافات و مشکلات به وجود یک داور نیاز دارند ، که پس از ایجاد نهاد قضاوت و داوری به این ترتیب شغل وکالت شکل گرفت ، اگر چه در زمان های گذشته با نام های دیگر وجود داشت.

بعد ها در کشور یونان نیز شغل وکالت یافت شد و به شکل بزرگی نیز گسترش یافت ، به طوری که برای اولین بار به صورت یک حرفه و فن به آن نگاه میکردند .

در ادامه این حرفه وکالت به کشور رم وارد شد و به تدریج در تمام دنیا توسعه یافت و رفته رفته قوانینی برای شغل وکالت تنظیم شد ، تا نظم مشخصی گرفت . رفته رفته هر یک از کشور ها قوانینی برای وکالت تنظیم کردند. سپس در سال 1344 میلادی پارلمان فرانسه به میدان آمد و قوانین و مقررات مشخصی برای وکلای دادگستری تصویب کرد.

.

اولین مجمع وکلای دادگستری در ایران

.

در سال 1300 اولین مجمع وکلای دادگستری در ایران تشکیل شده و نخستین نظامنامه وکلای رسمی عدلیه تدوین گردید.

همچنان در تاریخ 20 آبان 1309 کانون وکلای در قسمت جنوبی خیابان باب همایون به طور رسمی افتتاح شد.

پس از انقلاب اسلامی گزینش وکل به صورت تعلیق درآمد و این وضعیت تا سال 1372 ادامه داشت ، سپس اولین آزمون سراسری کانون وکلا بعد از انقلاب اسلامی برای متقاضیان اخذ پروانه وکالت در سال 1372 برگزار شد.

.

طریقه وکیل شدن در کشور ایران 

.

امروزه در کشور ایران دو نهاد وکالتی ، که یکی از آن ها مستقل و دیگری وابسته به حکومت است که اقدام به صدور پروانه وکالت می نمایند که نهاد اول کانون وکلای دادگستری و نهاد دوم مرکز وکلا ، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه می باشد .

هر کدام از این نهاد ها آزمونی تحت عنوان آزمون وکالت برگزار می نمایند که متقاضیان واجد الشرایط می توانند با شرکت در این آزمون ها و کسب عنوان قبولی در آن به شغل وکالت مشغول شوند .

.

نحوه شرکت در آزمون وکالت کانون وکلای دادگستری 

.

شرایط شرکت در این آزمون عبارت اند از :

.

الف ) تابعیت ایرانی

ب) مدرک کارشناسی یا بالاتر در رشته حقوق از دانشکده های حقوق داخل یا خارج کشور که مورد تایید وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری باشد یا داشتن لیسانس رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی و یا معادل آن از دروس حوزوی و دانشگاهی با تایید مرجع صالح

ج) مدرک معادل حوزوی زمانی قابل قبول است که از سوی وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری مورد تایید باشد.

د) کارت پایان خدمت برای متقاضیان مرد

ه) داشتن حداقل 24 سال تمام

و) متقاضیان برای کانون وکلای مرکز نباید بیشتر از 40 و سایر شهرستانها بیشتر از 50 سال سن داشته باشند .

ی) حداقل سن برای شرکت در این آزمون نیز 24 سال تمام می باشد .

با وجود شرایط فوق شخص متقاضی می تواند در آزمون وکالت کانون وکلای دادگستری شرکت نماید و در صورتی قبولی و پس از گذراندن دوره کارآموزی به صورت مستقل فعالیت نماید .

.

دوره کارآموزی وکلا به چه صورت می باشد ؟

.

مدت کارآموزی 18 ماه می باشد که کارآموز باید این مدت را تحت نظر وکیل سرپرستی که از طرف کانون وکلا تعیین می گردد نسبت به گذراندن این دوره اقدام نماید .

پس از این مدت کارآموز با شرکت در آزمونی دیگر که توسط کانون وکلا برگزار می گردد تحت عنوان آزمون اختبار و کسب قبولی نیز در این آزمون به وکیل پایه یک دادگستری تبدیل می شود و می تواند در محاکم قضایی کشور به صورت مستقل فعالیت نماید .

.

شرایط شرکت در آزمون وکالت مرکز وکلا قوه قضاییه

.

.

.

عموم شرایط این آزمون نیز مانند آزمون کانون وکلا می باشد اما مواردی که با نهاد فوق تفاوت دارند عبارت اند از :

الف ) متقاضیان می بایست در زمان صدور پروانه وکالت حداقل 24 سال و حداکثر 65 سال سن داشته باشند.

ب ) داوطلبانی که در حال گذراندن خدمت نظام وظیفه خود می باشند، می توانند در آزمون شرکت نمایند اما در صورت پذیرش در آزمون باید متعهد شوند که کارت پایان خدمت، معافیت دائم خود را تا تاریخ 29 شهریور ماه سال 1401 به مرکز تحویل دهند.

ج ) داوطلبان در هنگام ثبت نام نباید مشمول شرایط غیبت از خدمت وظیفه عمومی باشند.

سایر مراحل پس از قبولی آزمون از قبیل کارآموزی و آزمون اختبار مانند نهاد کانون وکلا می باشد که سابقا در بالا آن را توضیح داده ایم .

.

شغل نهاد قضاوت 

.

شغل قضاوت مربوط به محاکمه کردن و داوری در محاکم قضایی کشور می باشد یعنی شخصی که به شغل قضاوت مشغول می شود در پرونده های واصله به قوه قضاییه و محاکم قضایی به عنوان قاضی نسبت به رسیدگی و محاکمه و داوری اقدام می نماید .

برای قاضی شدن در ایران یکسری شرایط عمومی و شرایط اختصاصی نیاز است بدین صورت که تنها افراد واجد الشرایط می توانند در آزمون قضاوت شرکت کرده و پس از قبولی مشغول به شغل قضاوت شوند .

شرایط آزمون قضاوت به نسبت آزمون وکالت بسیار پیچیده تر و مفصل تر است و اصولا مراحل رسیدن به منصب قضا از منصب وکالت بسیار سخت تر می باشد که به نظر می رسد این حجم از سخت گیری و شرایط سخت گیرانه به منظور جایگاه خاص و شان والا و حساسیت شغلی قضاوت می باشد که کاملا منطقی و طبیعی به نظر می رسد .

.

آزمون قضاوت 

.

آزمون قضاوت را قوه قضاییه هر ساله بنا بر نیازمندی خویش برگزار می نماید ، شرایط شرکت در این آزمون عبارت است از شرایط عمومی و شرایط اختصاصی

.

شرایط عمومی برای شرکت در آزمون وکالت 

.

.1. تابعیت اصلی ایران.
2. اعتقاد و التزام عملی به دین مبین اسلام، ایمان و عدالت.
3. التزام عملی به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اصل ولایت مطلقه فقیه و عدم وابستگی تشکیلاتی به احزاب، سازمان‌ها و گروه‌های غیرقانونی یا هواداری از آن‌ها، مگر در صورت احراز توبه.
4. طهارت مولد
5. داشتن سلامت جسمی و روانی و توانایی برای انجام کار قضایی به موجب شیوه‌نامه‌ای که به تصویب رئیس قوه قضائیه می­رسد.
6. داشتن کارت پایان خدمت وظیفه، معافیت تحصیلی یا معافیت از خدمت با لحاظ مقررات ماده واحده قانون گذرانیدن مدت خدمت نظام وظیفه فارغ‌التحصیلان دانشکده علوم قضایی در محاکم قضایی کشور.
7. نداشتن سابقه محکومیت کیفری مؤثر.
8. حسن شهرت، اخلاق و امانتداری.
9. عدم اعتیاد به دخانیات، مواد مخدر و روان‌گردان.
10.داشتن حداقل 22 و حداکثر 36 سال تمام در روز ثبت نام.
تبصره ـ موارد زیر به شرط ارائه تأییدیه معتبر به حداکثر سن مقرر اضافه خواهد شد:
1. ایثارگران و خانواده آنان به مدت 2 سال.
2. داوطلبان دانش‌آموخته کارشناسی ارشد یا سطح سه، به مدت دو سال.
3. داوطلبان دانش‌آموخته دکتری تخصصی یا سطح چهار، به مدت چهار سال.
داوطلبان تنها می‌توانند از یکی از موارد مذکور در این تبصره استفاده کنند و مدت اضافه شده به حداکثر سن مقرر، در هر حال، نمی‌تواند از چهار سال بیش‌تر باشد.

.

شرایط اختصاصی برای شرکت در آزمون قضاوت

.

.1. دارا بودن مدارک تحصیلی زیر از دانشگاه‌های مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای دانش آموختگان دانشگاه ها:

.
1-1. کارشناسی حقوق در یکی از گرایش ها؛
1-2. کارشناسی الهیات با گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی؛
1-3. کارشناسی فقه و حقوق؛
1-4. کارشناسی ارشد پیوسته معارف اسلامی و حقوق در یکی از گرایش ها؛
1-5. کارشناسی ارشد پیوسته الهیات، معارف اسلامی و ارشاد با گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی؛
2. دارا بودن مدرک سطح (2) عمومی  (فقه و اصول) یا سطح (2) تخصصی با گرایش حقوق وقضای اسلامی ، از حوزه‌های مورد تأیید شورای عالی حوزه‌های علمیه ، برای دانش آموختگان حوزه های علمیه.

تبصره ـ دارندگان مدارک تحصیلی دانشگاهی بالاتر به شرطی می‌توانند در آزمون ورودی کتبی شرکت نمایند که یکی از مدارک بند (1) را داشته باشند.

.

نحوه پذیرش در حوزه ­های قضایی رشته حقوق

.

1. در این مرحله، داوطلبین می بایست سه استان را به ترتیب در جهت خدمت رسانی انتخاب نمایند. که می توانند یکی از انتخابها را به قوه قضاییه واگذار کنند. روشن است که این انتخاب ها کاملا حتمی است و امکان تغییر آن در مراحل بعدی وجود ندارد.

2. بر اساس قانون الحاق ماده (۷) و تبصره آن به قانون نقل و انتقال دوره ­ای قضات مصوب ۱۰/۱۲/۱۳۷۹ بانوان میتوانند محل اقامت دائمی همسر یا پدر (در خصوص بانوان مجرد) خود را در اولویت انتخاب نمایند. بدیهی است در صورت انتخاب محلی به غیر از این موارد باید به صورت رسمی از این حق خود انصراف دهند و هرگونه به کارگیری آنان منوط به تعهد رسمی برای حداقل ۱۰ سال خدمت در محل مذکور خواهد بود.

3. به استناد ماده (۵) آیین ­نامه نحوه جذب، گزینش و کارآموزی داوطلبان تصدی امر قضاء و استخدام قضات مصوب ۲۶/۲/۱۳۹۲ داوطلبانی که معدل کل آنان در آزمون بیش از ۵۰ درصد باشد، بر اساس اولویت­های اعلامی مندرج در جدول پیوست و به تعداد ۳ برابر ظرفیت نهایی به مصاحبه علمی دعوت خواهند شد.

داوطلبانی که موفق به قبولی در مصاحبه علمی می­ شوند، با ذکر محل خدمت، به اداره کل گزینش معرفی و در صورت قبولی در تمامی مراحل گزینش که شامل گزینش های عقیدتی ، سیاسی ، علمی وو… می باشد ، بر اساس اولویتی که در آن قبول شده ­اند، به خدمت گرفته خواهند شد.

.

مراحل آزمون قضاوت

.

آزمون دارای شش مرتبه می باشد که سه مرحله ابتدایی آن ( تستی، تشریحی و مصاحبه) زیر نظر اداره آموزش قوه قضاییه برگزار می شود. اگر داوطلب بتواند در هر سه مرحله امتیاز لازم را کسب کند، برای مراحل باقی مانده و تشکیل پرونده به اداره گزینش در ساختمان شماره ۳ قوه قضاییه فرستاده می شود.

با مقایسه نحوه وکیل شدن و قاضی شدن که در این مقاله توضیح داده شد به راحتی متوجه می شویم که مراحل و شرایط قاضی شدن بسیار سخت تر و پیچیده تر از وکیل شدن می باشد .

.

شغل نهاد سردفتری 

.

اشتغال به شغل سردفتری طبق قانون سردفتران جمهوری اسلامی ایران از دو طریق امکان پذیر است.

1- از طریق شرکت در آزمون سردفتری که توسط اداره ثبت اسناد بنا به ظرفیت شهر ها برگزار می گردد.

2- از طریق واگذاری و دریافت امتیاز سردفتر در شرف بازنشستگی مطابق ماده 69 قانون سردفتران که مفصلا توضیح داده خواهد شد .

.

نحوه شرکت در آزمون سردفتری 

.

متاسفانه با وجود شرایط کنونی و اشباع شغل سردفتری در بسیاری از شهرستان ها آزمون سردفتری به صورت چند سال یک بار برگزار می شود به طوری که از آخرین سالی که این آزمون برگزار شد حدود 3 سال می گذرد که آزمون قبلی خود حدود 10 سال با آزمون قبل تر از آن فاصله داشت .

.

آزمون سردفتری

.

سازمان ثبت اسناد و املاک کشور براساس ماده ۵ قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران برای مناطقی که نیاز به تأسیس دفتر اسناد رسمی دارند، از بین متقاضیان واجد شرایط زیر از طریق آزمون کتبی و اختبار،  سردفتر اسناد رسمی انتخاب نماید.

.

شرایط آزمون سردفتری 

.

1 -تابعیت جمهوری اسلامی ایران.
۲- التزام عملی به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران .
۳- داشتن کارت پایان خدمت نظام وظیفه عمومی یا معافیت دائم از خدمت سربازی در زمان ثبت نام آزمون (برای آقایان).
۴- نداشتن سابقه محکومیت و سوء پیشینه که موجب محرومیت از حقوق اجتماعی باشد.
۵- نداشتن محکومیت انفصال دائم از خدمات دولتی یا قضائی یا وکالت دادگستری یا محکومیت انفصال موقت از خدمات مذکور در مدت انفصال یا تعلیق.
۶- داوطلبین  باید به تشخیص پزشکی قانونی از سلامتی، تندرستی و توانائیهای  جسمی متناسب و لازم برای انجام امور سردفتری برخوردار بوده و به هیچ یک از انواع مواد مخدر اعتیاد نداشته باشند.
۷- مطابق ماده ۱۵ قانون دفاتر اسناد رسمی متقاضیان نباید به شغل قضاوت، وکالت دادگستری، عضویت در مؤسسه دولتی و وابسته به دولت و شهرداریها، عضویت در هیأت مدیره و مدیریت عامل شرکتهای تجاری و بانکها یا مؤسسات بیمه و مؤسسات دولتی و یا وابسته به دولت اشتغال داشته باشند.
۸-  مطابق حدنصاب سنی مذکور در ماده ۹ قانون دفاتر اسناد رسمی متقاضی باید حد اقل دارای 24 سال تمام شمسی باشند .
۹- مدرک کارشناسی و بالاتر حقوق قضائی، علوم ثبتی، حقوق ثبت اسناد و املاک، حقوق سردفتراسناد رسمی، منقول از دانشکده الهیات یا دانشکده سابق معقول و منقول و یا کارشناسی و بالاتر در رشته الهیات و معارف  اسلامی با گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی از دانشگاهها و مراکز آموزش عالی معتبر مورد تائید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
تذکرمهّم : افراد دارای مدرک تحصیلی معادل مجاز به ثبت نام و شرکت در آزمون نمی باشند.
۱۰- داشتن مدرک کارشناسی  کلیه رشته ها با سه سال تمام سابقه دفتریاری.
۱۱- دفتریاران اول با مدرک تحصیلی دیپلم کامل متوسطه بشرط داشتن هفت سال سابقه دفتریاری اول.

۱۲-داشتن مدرک تحصیلی حوزوی حداقل سطح دو و بالاتر از حوزه های مدیریت علمیه قم، اصفهان و خراسان رضوی ( برای طلاب شیعه ) و یا دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران و شورای برنامه ریزی مدارس علوم دینی اهل سنت ( برای اهل تسنن)
۱۳-دارندگان تصدیق اجتهاد از مراجع مسلم.
۱۴-دارندگان مدرک افتاء از مراجع مسلم اهل سنت که به تائید رئیس قوه قضائیه رسیده باشد.

اگر متقاضی شرایط فوق را داشته باشد می تواند در آزمون کتبی سردفتری شرکت کرده تا با کسب موفقیت و قبولی در این آزمون بقیه مراحل آن را طی نماید .

پذیرفته شدگان در آزمون برای ثبت نام به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور مراجعه می نمایند. پس از ثبت نام اولیه ، مراحل گزینش علمی و عقیدتی ، گزینش محلی ، کارآموزی ، اختبار و … به عمل می آید. در نهایت کانون سردفتران و دفتریاران نظر مشورتی خود را به سازمان ثبت اعلام می کند. پس از تکمیل تمام مدارک و اخذ استعلامات مورد نیاز ، فرد تعهد عدم اشتغال به سایر مشاغل حقوقی و … در دفترخانه اسناد رسمی می سپارد. در صورت آماده بودن پرونده ، ابلاغ سردفتر توسط ریاست سازمان ثبت اسناد و املاک کشور صادر می گردد. از تاریخ صدور ابلاغ ، سردفتر موظف است ظرف سه ماه ، دفتر خانه ی اسناد رسمی را دایر نموده و شروع به کار خود را به اداره کل ثبت استان مربوطه اطلاع دهد.

.

شرایط واگذاری مجوز سردفتری  

.

مطابق ماده 69 قانون دفاتر اسناد رسمی سردفتر شاغل که بازنشسته می شود می تواند شخص واجد صلاحیت طبق مقررات این قانون را برای تصدی دفترخانه خود به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور معرفی کند . مدت لازم برای معرفی در مورد بازنشستگی الزامی دو ماه قبل از تاریخ بازنشستگی است و در غیر این مورد باید معرفی مزبور ضمن تقاضانامه بازنشستگی به عمل آید . ورثه سردفتر متوفی که حین الفوت شاغل بوده است تا شش ماه از تاریخ فوت سردفتر می توانند مجتمعا به ترتیب فوق شخص واجد صلاحیت را معرفی کنند . در صورتی که سردفتر یا وراث او در مهلت های مذکور شخص واجد صلاحیت معرفی نکنند سازمان ثبت اسناد و املاک کشور می تواند تصدی دفتر خانه را با رعایت مقررات این قانونی به شخص واجد الشرایط دیگری واگذار نماید .

همانطور که بیان شد سردفتر شاغل که در شرف بازنشستگی می باشد می تواند 2 ماه مانده به تاریخ بازنشستگی شخص واجد الشرایط را برای تصدی دفتر خود به اداره ثبت اسناد و املاک معرفی نماید ، از طرفی شخص واجد الشرایط شخصی است که شرایط 7 گانه ماده 6 قانون دفاتر اسناد رسمی را دارا باشد که ذیلا ماده اخیر الذکر را بیان می داریم :

.

‌ماده 6 – اشخاص زیر را می‌توان به سردفتری دفترخانه اسناد رسمی تعیین نمود.

.
1 – اشخاصی که دارای لیسانس رشته حقوق در رشته قضایی یا منقول از دانشکده الهیات یا دانشکده سابق معقول و منقول باشند.
2 – کسانی که دارای دو سال سابقه خدمات قضایی یا وکالت پایه یک دادگستری باشند.
3 – سایر لیسانسیه‌ها به شرط داشتن سه سال سابقه دفتریاری.
4 – اشخاصی که از مراجع مسلم دارای تصدیق اجتهاد طبق آیین‌نامه‌ای که به تصویب وزارت دادگستری می‌رسد باشند.
5 – دفتریارانی که دارای گواهی قبولی امتحان مخصوص سردفتری و دفتریاری موضوع سوم ماده 10 قانون دفتر اسناد رسمی مصوب 1316‌باشند به شرط داشتن پنج سال سابقه دفتریاری.
6 – دفتریارانی که دارای دیپلم کامل متوسطه باشند به شرط داشتن هفت سال سابقه دفتریاری اول.
7 – دفتریاران اول که در تاریخ تصویب این قانون شاغل بوده و 15 سال سابقه دفتریاری اعم از متناوب و مستمر داشته باشند.

.

با توجه به شرایط فوق الذکر سردفتری که در شرف بازنشستگی است می تواند در قبال اخذ مبلغی شخص واجد الشرایط را به عنوان جانشین خود به اداره ثبت معرفی نماید البته خرید و فروش مجوز سردفتری عنوانی حقوقی و صحیح نیست و قانون دفاتر اسناد رسمی از عبارت معرفی و واگذاری استفاده نموده است اما اتفاقی که در عرف می افتد این است که شخص واجد الشرایط در قبال ارائه مبلغی گزاف مجوز سردفتری ، سردفتر در شرف بازنشستگی را خریداری می نماید تا ایشان شخص واجد الشرایط را به اداره ثبت اسناد و املاک معرفی نماید .